InWaterland.nl

Een Rondje Monnickendam

.....

Monnickendam, de kern van de Gemeente Waterland, die al meer dan 650 jaar stadsrechten heeft, is de grootste plaats in Waterland. Een groot aantal toeristen komen elk jaar de oude haven, het historisch centrum, de Speeltoren en het Waterlands Museum bezoeken.

Het Video-Rondje is opgesplitst in deel 1 en deel 2, klik op bovenstaande afbeelding om de beelden te bekijken.

Het begin

Rond 1235 vestigen Friese Norbertijner monniken zich op Marken en van daaruit werd land ontgonnen en een nevenvestiging gesticht. Het begin van wat later Monnickendam zou worden was daar. In 1273 wordt Monnickendam voor het eerst genoemd in een handvest van Jan Persijn.

Stadsrechten

Op 25 februari 1355, de dag na Sint Matthijsdag, kreeg Monnickendam van Willem de Vijfde van Beieren, de Graaf van Holland, handvesten en privileges, ook wel stadsrechten genaamd. Monnickendam viel belangrijke voorrechten ten deel, waardoor de stad samen met andere steden (van Holland) goed op de kaart kwam te staan. De stad Monnickendam vormde een eigen rechtskring met een eigen wetgeving, een eigen rechtspraak en een eigen bestuur. Dit betekende het begin van verdere groei.

Een kerk werd gebouwd op de driesprong Kerkstraat, Noordeinde, Middendam. Tegenwoordig is hier alleen de Speeltoren, nu een museum, nog over.

In 1356 werd ook begonnen met de uitbreiding van de stad en omstreeks 1400 werd nabij de huidige Grote- of Sint Nicolaaskerk een klooster gebouwd met de naam Mariëngaarde. De Grote Kerk of Sint Nicolaaskerk is na 1400 gebouwd en is ook heden ten dage een baken wat men al van verre kan zien.

In 1575 werden de muren rondom de stad vervangen door een omwalling met vier poorten en vier bastions. Op het bastion voor de Zuiderpoort werd later de Joodse begraafplaats ingericht; daar is een restant van de muur nog aanwezig. Van de rest van de omwalling getuigt alleen de vesting, een wandelpad om het grootste gedeelte van de historische stad.

Het is niet zo eenvoudig een volledig beeld te vormen van Monnickendam in de 14e eeuw, omdat er geen afbeeldingen van bewaard zijn gebleven. Wel weten we dat Monnickendam in die tijd een redelijke omvang van de bevolking en een bevolkingsdichtheid had, dat ze duidelijke bestuurlijke of economische centrumfuncties had, die de plaats rechtvaardigden om er stadsrechten aan te geven.

Stadswapen

Van zilver beladen met een monnik in zijn natuurlijke kleur en kleding, staande op een terras van sijnople. Het schild gedekt met een krans van eikenloof en vastgehouden ter weerskanten door een griffioen.

Branden

In de jaren 1499, 1514 of 1515, heeft de stad, door zware brand, veel te lijden gehad. Van de eerste brand bleven niet meer dan tachtig huizen en de kerk behouden. Ruim 400 woningen gingen in vlammen op. Van de tweede brand werd, evenals bij de eerste brand alleen de kerk, en verder een vrouwenklooster en een zestal huizen daar in de buurt behouden. Op de Speeltoren na, die ook nog verschillende keren is verbouwd en aangepast, is er momenteel in Monnickendam geen gebouw meer uit 1355 of eerder.

Pest

De pest woedde in 1451 en in 1513. In 1513 was er een pestepidemie die van Pinksteren tot oktober in Monnickendam huishield.

Spelling

De naam van de stad wordt pas sinds 1966 officieel geschreven als Monnickendam. Uit de tijd daarvoor kennen we allerlei spellingen zoals Monnickendam, Monickendam, Monikendam, Monekiindamme, Monikedamme, Monicdam, Monekdam, Monickendamm, Monickendamme, Monickedamme, Munnekedam, Munnickendam, Munckedam, Monachodamum, Munnikendam, Monnikkendam en Monnikendam.

Bedrijvigheid

Na 1575 maakte de stad een periode van bloei door. Nu nog herinneren gebouwen en straatnamen aan de bedrijvigheid van deze periode. In de binnenstad van het stadje staan tientallen monumentale panden.

Het gebouw De Waag doet denken aan de kaasmakerijen en verschillende straatnamen aan onderdelen uit een bepaalde bedrijfsuitoefening. De huidige scheepswerven en de rokerijen zijn vanaf deze periode blijvend in Monnickendam aanwezig geweest.

Bloeiende handel

Door de voortdurende stroming van het water vanuit de voormalige Zuiderzee naar de rivier de Purmer Ee (deze rivier stond in rechtstreekse verbinding met de achterliggende meren als Purmer, Beemster, Schermer tot aan Alkmaar) konden grote zeeschepen Monnickendam aandoen. Het gevolg was dat Monnickendam een bloeiende handel met de Oostzeelanden onderhield. Ook hiervan zijn nog kenmerken aanwezig.

Na het afsluiten van de Purmer Ee met de Nieuwendam kwam Monnickendam in verval. Wel kwam er via een nieuw gegraven trekvaart handel met Amsterdam. In Waterland kwam toen onder andere een uitgesproken stadsgerichte veeteelt op gang.

Gemeente Waterland

Tot 1940 werden delen van de stad gerenoveerd en vond er verdere nieuwbouw in de oude binnenstad plaats. Na 1959 werd de stad naar het zuiden uitgebreid. Monnickendam is uitgebreid met de wijken Oranjewijk, Markgouw, Ringshemmen, Ooster Ee, Binnengouw en Buitengouw (in volgorde van bouw). Monnickendam heeft nu ongeveer 10.000 inwoners. Monnickendam is in 1991 opgegaan in de gemeente Waterland.

Het gemeentehuis, ontworpen door Alberts en Van Huut, staat aan de Pierebaan in het nieuwere deel van Monnickendam. De gemeente Waterland bestaat naast Monnickendam uit de plaatsen (kernen) Marken, Broek in Waterland, Ilpendam, Katwoude,Overleek, Watergang, Uitdam en Zuiderwoude.

Musea en monumenten

Naast de eerder genoemde Grote- of Sint Nicolaaskerk staan er in Monnickendam een groot aantal monumenten. Een van deze monumenten is de Speeltoren aan het Noordeinde in Monnickendam. In de Speeltoren is een museum gevestigd.

Met dank aan Wikipedia